(de gedoceerde stof wordt uitvoerig uiteen gezet en geillustreerd tijdens de hoorcolleges: neem zelf voldoende nota's, want wat volgt is slechts een summiere samenvatting)

1910-1917: Italie

Vertegenwoordigers: Giorgio De Chirico , Morandi, Carlo Carra (de vroegere futurist, bevindt zich in 1917 samen met De Chirico in een klooster te Ferrara, om te herstellen van een ziekte. Carra verlaat het futurisme voor de metafysische schilderkunst)

De metafysische schilderkunst wil de diepere, raadselachtige betekenis van de dingen achterhalen. In tegenstelling tot het futurisme zoeken deze schilders geen beweging als realiteitsvorm uit te drukken, maar pogen zij juist via het statische een diepere werkelijkheid gestalte te geven.

Centrale principes zijn de ruimte, het ding en hun leegte. Er is invloed te bespeuren van de kunst van Giotto in de statische manier van weergave.

De metafysische schilderkunst is de rechtstreekse voorloper van het eigenlijke surrealisme, omdat hier voor het eerst het diepere, of het fantasieëlement in de werkelijkheid wordt opgezocht en uitgebeeld.

(lees in: Amy Dempsey, Encyclopedie van de Moderne Kunst, Stijlen - Scholen - Stromingen, Waanders Uitgevers, 2002 ISBN 90-400-90300, p.151-154 & p.161-162
David Britt, Moderne Kunst, p. 226- 251)

1924: Parijs: De schrijver, Andre Breton, stelt het eerste surrealistisch manifest op: "een fundamentele aanval op de taal, in het belang van de poezie"

De surrealistische beweging ging uit van een aantal schrijvers, die uiteindelijk ook de schilders, behorend tot de dadaistische groep in o.a. Parijs, hebben weten aan te spreken.

1926: eerste groepstentoonstelling met Hans Arp, Giorgio De Chirico, Max Ernst, Paul Klee, André Masson, Joan Miro, Pablo Picasso, Man Ray, Marcel Duchamp en Francis Picabia

Het surrealisme gaat terug op de basisideeën van de Weense psychoanalyticus Sigmund Freud (1856-1939) die de theorie van het onderbewuste formuleerde. In 1900 publiceerde Freud zijn ophefmakende werk "Die Traumdeutung", waarin hij o.a. de betekenis en symboliek van dromen onderzoekt. In 1912-13 verscheen zijn "Totem und Taboe".

Een persoon bestaat volgens Freud uit: het ES (het onderbewuste), het ICH (het ik, het bewuste) en het UEBERICH (controle, taboes, morele opvattingen). Voor de leeftijd van vijf jaar maakt het kind drie fases door: de orale, de anale en de fallische. Tijdens de fallische fase beleeft het kind een driehoeksverhouding met zijn moeder (=lust) en zijn vader (=vertegenwoordiger van de moraal, enz.). Het Oedipuscomplex wordt gezien als een fixatie op de moeder: in iedere vrouw wordt de eigen moeder gezien. Tijdens dromen en door vrije associatie (psychoanalyse), maar ook bij versprekingen, vergissingen, vergetelheid enz. wordt het Ueberich uitgeschakeld en kan men dus een glimp van het Es, het onderbewuste, opvangen.

Enkele symbolen, zoals Freud ze duidde:

Het onderbewuste beter leren kennen (cfr. Freud).

Het surrealisme was in de eerste plaats een literair gebeuren. In het eerste manifest van het surrealisme wordt de schilderkunst nauwelijks vermeld. De schilders sloten zich aan bij het manifest, dat geschreven was door de dichter Andre Breton.

Het automatisme bestaat erin zo ongecontroleerd mogelijk een schets of tekening te beginnen, zonder �betekenis�, tot op een gegeven moment één of ander beeld opduikt, dat een associatie aan de werkelijkheid of een deel ervan oproept.

Hier worden droombeelden gefixeerd.

De werken van Sigmund Freud over de relatie tussen dromen en het onderbewuste hebben hier een grote rol gespeeld. De droom hoeft niet steeds een symbolische betekenis te hebben, maar schept wel een model van de inwendige wereld van de mens.

Vertegenwoordigers van deze �trompe l�oeil� techniek: o.a.