play midi-demo file...<HydroCePhallus>
by Godfried-Willem Raes
Helemaal per toeval raakte een publikatie schuilgaand onder de titel 'Vrijwilligerskrant' of iets dergelijks, verzeild op mijn ontbijttafel. Die ochtend was ik wat vroeger dan gewoonlijk door de gebruikelijke stapel kranten en tijdschriften geraakt, zodat ik het krantje dan toch opensloeg. 'Zelfhulpgroep hydrocephalus zoekt vrijwilligers...' las ik en kon een slappe lachbui niet meer onderdrukken. Vooral omdat ik de oproep ook nog verkeerd las en een L meer zag dan er stond. Hydrocephallus, of, zoiets als waterpiemel...
Op slag wist ik de naam voor het stuk waar Dirk Brossé me al een hele poos geleden om vroeg. Een stuk voor het groot harmonieorkest van het Gentse konservatorium. De naam leek ook perfekt aan te sluiten bij zowel de globale vorm als de experimentele harmonische inhoud van het werkstuk waaraan ik reeds geruime tijd aan het sleutelen was.
De vorm kan worden beschreven als een enkel breed gebaar: reikend hoog beginnend, ineenschrompelend en dan gevolgd door een halfstokke wederopstanding... Deze globale vorm wordt dan gemoduleerd door wat in de republikeinse wandelgangen de koninklijke ziekte is gaan heten. Jawel, die van Parkinson, of het motorische equivalent van wat in audio-termen als FM-modulatie bekend staat. Terloops even dit: op een tussenin liggende tijdschaal is het eveneens een kwaal waaraan vooral operasopranen erg vaak zwaar lijden en die hun prestaties muzikaal volkomen ongenietbaar maakt.
Het stuk raakte in een stroomversnelling en voor de gestelde einddatum was het klaar. Hydrocephallus geboren. De kompositorische techniek berust geheel op de toepassing van mijn veralgemeende programmeertaal voor de behandeling van muzikale harmonie binnen een multitasker. Daarover vertelden we de lezers reeds een en ander in het vorige Logos blad. Gezien als systeem, is het stuk opgebouwd als een wereld bevolkt met 3 samenlevende -en dus interagerende- organismen. Die wereld zelf is gekenmerkt door een evolutie uitgedrukt in veranderingsprocessen van het algemene harmonische stelsel in absolute tijd.
In den beginne was er slechts 1 toon: tonos. Hij was hoog en schriel. Dan werd de samenklank uitgevonden: de eerste harmonie is gebouwd op sekonden. Daaruit volgt een harmonisch systeem waarbij samenklanken uit diverse tertsen worden opgebouwd tot , in het laatste deel, de intervallen hun grootst mogelijke afmetingen aannemen: kwarten. Het toonsysteem waarbinnen zich deze evolutie voltrekt is gekenmerkt door een volmaakte symmetrie: de tonale centra zijn zowel langs boven als langs onder voorzien van 'leidtonen'. De drie binnen deze wereld levende organismen -de bronnen van het eigenlijke notenmateriaal- leveren een gevecht over de grote propulsieve vorm, die werd gerealiseerd via gemoduleerde beta-funkties. Een van de drie is de 'indringer' die telkens weer poogt de immanentie van de wetten van de tijd te doorbreken. De drie organismen leveren 'noten' aan het orkest, dat werd onderverdeeld in drie groepen die elk exklusief partij kiezen voor een van de organismen. Het orkest beslist -althans binnen het komputerprogramma- welke noten worden gespeeld en welke niet, rekening houdend met de beschikbaarheid van de instrumenten, hun tessituurbeperkingen, hun dynamisch bereik en, last but not least, de adembehoeften van de spelers... Alleen de kontrabassen zijn van deze laatste beperking ontheven...
Dat dit stuk , voor harmonieorkest, iets zou te maken hebben met 'harmonie' lag voor mij in elk geval voor de hand. Het was een uitstekende gelegenheid om mijn vage logika ('fuzzy logic') eens aan het werk te zetten in een wat grootser opgezet projekt dat dat van piano-etudes en stukken voor elektronische klankopwekkers. Dat het slotakkoord, in harmonisch opzicht, meer weg heeft van een apocalyps doet aan het vertikale opzet geen afbreuk.
De kreatie van dit nieuwe stuk voor harmonieorkest greep plaats onder leiding van Dirk Brossé, ter gelegenheid van de opendeurdag in het departement muziek en drama van de Gentse Hogeschool (Konservatorium) op zondag 27 april 1997 om 18u00.
Download Finale partituurbestand
De volledige partituur en ook de verschillende orkestpartijen zijn op verzoek verkrijgbaar bij Stichting Logos.
Gent, Maart 1997
Enkele decennia na de kompositie van dit stuk, besloot ik de partituur opnieuw ter hand te nemen teneinde ook een uitvoering voor het door mij inmiddels gebouwde robot orkest mogelijk te maken.
To Godfried-Willem Raes index-page
P.S.: Voor uitvoeringen van dit stuk moeten noch mogen auteursrechten worden betaald. Elke poging tot inning van auteursrechten naar aanleiding van publieke uitvoeringen van dit stuk kan gerechterlijk als poging tot afpersing worden vervolgd.
First published in Logos Blad, nr.4/1997
Published on the Web on 29th -3 - Last update:March 5, 2001