Het Jan Kooi Ensemble
 |
Dit ensemble is gegroeid uit de avant-garde
kamermuziekklas van dr.Godfried-Willem Raes aan het
Koninklijk Konservatorium in Gent. Zij verzorgden sedert
1995 vele koncerten en studio opnames in Vlaanderen,
Nederland en Frankrijk. Het bestaat uit:
Het repertoire bestaat uit o.m. uit werk van John Cage, Howard Skempton, David Behrman, Karlheinz Stockhausen, Frederic Rzewski, Cornelius Cardew, Christian Wolff, Godfried-Willem Raes, Gavin Bryars, Guy De Bievre, Judy Dunaway, William Russell, Xavier Verhelst, Alvin Lucier... |
Van 30 mei t.e.m. 1 juni 1998 was het Jan Kooi Ensemble te zien en te horen op het Festival International de Musique Universitaire in Belfort, Frankrijk.
Het werd als enige Belgische groep geselecteerd om er de hedendaagse kamermuziek ten gehore te brengen,
De reis verliep vlekkeloos, we hadden verkozen 's nachts te rijden en dat was een goede keuze. Geen auto te bespeuren op de eindeloos golvende wegen, met als gevolg dat we veel vlotter konden rijden dan voorzien, en dus dus ook veel te vroeg aankwamen: 05.30u !
Belfort, een middelgrote stad in het Zuiden van de Vogezen, dicht bij de grens met Zwitserland, lag er als een spookstad bij. Geen levende ziel te bekennen, en zeker niet die van onze 'pilote' die ons zou moeten staan opwachten, maar ja, we hadden ook gemeld om 08.00u te zullen arriveren...
Wat doe je dan in Frankrijk om 6.00u 's morgens met 2 lege uren voor de boeg... Croissants eten natuurlijk! Na enkele omzwervingen door het stadscentrum vonden we uiteindelijk toch een patisserie die al open was, jammergenoeg serveerden ze geen koffie... De croissants waren hemels lekker, zo na een nachtelijke krachttoer. En koffie vonden we uiteindelijk ook, in de piano-bar van het plaatselijke Sheraton hotel.
Om 8.00u konden we dan uiteindelijk gaan inchecken in de 'acceuil des musiciens' om daar onze 'pilote' te ontmoeten. Deze sympatieke man, zelf inwoner van Belfort, brengt ons op de hoogte van de werking van het FIMU en de geschiedenis van de stad. Hij wijst ons dan eerst de weg naar ons hotel, een pittoresk herenhuisje in het centrum van de oude stad, waar ook de kern van het festival zich bevind, ver moeten we dus niet lopen. De kamers zijn zo vroeg 's morgens natuurlijk nog niet vrij en we besluiten dan maar eerst eens een kijkje te gaan nemen waar we straks moeten optreden. Het 'centre choreographique' was, zoals de meeste gebouwen in Belfort, ooit een militaire kazerne. We zijn dan ook zeer verrast binnenin een grote zaal te vinden met alle moderne infrastructuur voor diverse podiumkunsten. Dat valt toch al best mee, hoewel de akoestiek wat droog is. Wij mogen om 10.00u repeteren, voor ons komt nog een groep opstellen en repeteren, die zijn echter nog niet gearriveerd...
We spreken dan ook af slechts om 10.30u te komen repeteren, wat ons ook wat meer tijd geeft om op adem te komen. Onze pilote toont de weg naar de verschillende koncertzalen en podia van het festival. Ja, dat was toch even een verassing. Wij verwachtten een klein studentenfestival in een afgelegen Frans stadje, maar wat blijkt: het FIMU bestaat al 12 jaar, dit jaar zijn er 3200 muzikanten uit alle hoeken van de wereld, de organisatie verwacht zo'n 60000 mensen publiek! De hele stadskern is afgesloten omwille van het Festival, reeds maanden werken honderden mensen om tijdens deze drie dagen alles in goede banen te leiden. Zal dit goed aflopen?
Om 10.30u gaan we dus repeteren, en daar beginnen de typische festivalproblemen... de groep voor ons is nog niet eens begonnen, ze wachten op een ontbrekende versterker. Dan maar even wachten, ondertussen even kennismaken met de zaalverantwoordelijke. Die blijkt op de hoogte te zijn van het feit dat wij een clavecimbel nodig hebben, maar meldt ons dat het nog niet is toegekomen, misschien straks... Toch ietwat geirriteerd gaan we weer weg om de vorige groep te laten repeteren, we mogen terugkomen om 12.00u...
Ondertussen is onze hotelkamer gelukkig al vrij gekomen, we installeren ons dus en besluiten toch nog een uurtje te slapen.
Wat veel te kort blijkt te zijn, ik slaag er maar niet in in slaap te vallen, iets waar mijn kamergenoot Rudy duidelijk geen last van heeft, maar ja, hij moest de hele nacht door rijden. Als ik eindelijk net het dronken gevoel van de beginnende slaap voel aankomen, klopt Marc op de deur, tijd om te gaan repeteren...
Wel echt repeteren kun je het niet noemen, vermits de ploeg nu al zo'n twee uur achterligt op schema, krijgen we net genoeg tijd om alles op te stellen, rap iets te spelen om de P.A. te testen en weer af te breken. Met de geluidsman kunnen we gelukkig goed overweg, een Belg welliswaar, die al twee jaar door het Fimu gevraagd wordt om alle versterkingen te komen doen, dat betekent toch wel iets! Van een clavecimbel natuurlijk noch geen spoor te bekennen... een mysterie wacht ons op het koncert als we voor het eerst ons zo delicaat en subtiel stukje van Christian Wolff kunnen uitproberen... wat zal dat worden??
Na de 'repetitie' is het tijd om te gaan eten. Het is tijd zeg ik, want aan de eetzaal hangt een groot plakaat waarop staat: "Avant l'heure, c'est pas l'heure, apres l'heure, c'est plus l'heure..." een duidelijke boodschap. En ze moeten ook wel strikt zijn als ze meer dan 3000 mensen twee keer per dag moeten voeden. Er staat dan ook een flinke wachtrij, maar het aanschuiven verloopt vlot. Het eten valt, tegen alle verwachtingen in, goed mee; alleen Karin heeft wat last, vermits ze niet echt rekening hebben gehouden met vegetariers, gelukkig is er salade 'a volonte' te verkrijgen, naast de obligate 'pain et fromage'.
Na het eten zijn we allen moe, zeer moe. Slapen zou de enige remedie moeten zijn die echt helpt en Marc, Karin en Rudy geven zich dan maar al te graag aan hun zachte bedden over. Ik kan mijn nieuwsgierigheid echter niet bedwingen en besluit nog voor ons optreden een ander koncertje mee te pikken. Mijn oog valt op een studentenkoor uit Denemarken. De Scandinavische koren interesseren mij wel alsook hun repertoire van meestal Scandinavische muziek. Ik begeef mij dan ook naar een van de torens van de alomtegenwoordige stadsomwallingen, waar het koncert zal plaatshebben. Niet echt een koncertzaal maar wel leuk en sfeervol, de toren doet mij vanbinnen meer denken aan een middeleeuwse (ietwat vochtige) krypte, een massieve steunpilaar van wel zo'n 5 meter diameter, scheidt het publiek in twee. De toeschouwers kijken dus van twee verschillende kanten naar het podium, wat beslist een vreemde, maar originele opstelling is.
Net voor het koncert begin ik te twijfelen aan mijn keuze. 'Zou ik toch niet beter naar de grote katedraal geweest zijn voor het Russisch-Ortodoxse koor?'. Ik spreek een van de leden van het Deense koor aan om eens te peilen naar het soort muziek dat op hun programma staat. Het blijkt een mix te zijn van traditionele Deense en Engelse muziek en hedendaagse Zweedse en Deense muziek. Oh, een stuk van Sven-David Sandstrom, dan is de keuze vlug gemaakt, ik blijf.
Na het koncert stap ik half-dromend terug de echte wereld in, die net rijkelijk overgoten wordt met flinke portie regen. Niets kan mij echter nog storen in mijn onverbiddelijke queeste naar mijn bedstonde, onverschrikt flits ik zonder enige bescherming tegen de grote waterdruppels tussen het reeds alomtegenwoordige publiek door. En na enkele minuten lig ik dan toch eindelijk zalig op iets zachts, wat het juist is weet ik net niet meer, slapen doe ik toch...
Tot plots de telefoon rinkelt. Half verdwaast vraag ik mij af wie mij zo vroeg uit mijn bed wil bellen, tot ik besef dat de donkere mannenstem die mij aanspoort om op te staan Rudy is die de telefoon van Marc al heeft beantwoord. Ah ja, we moeten nog een koncert spelen ook! Dat was ik even uit het oog verloren.
Als we in de zaal aankomen is de vorige groep net klaar, en iets te vroeg zodat wij iets meer tijd hebben dan voorzien om op te stellen, een meevaller. En wonder boven wonder... ook het klavecimbel blijkt te zijn gearriveerd. Een lichte euforie maakt zich van mij meester, die heel snel weer gekelderd wordt als ik enkele toetsen indruk. Het klinkt verschrikkelijk en staat bovendien valser dan de meeste piano's in het Conservatorium. Het excuus van de organisatie: "Er zijn maar twee mensen in heel Frankrijk die zoiets kunnen stemmen, en we hebben die niet meer kunnen bereiken". Oproep aan alle klavecimbelstemmers: naar Frankrijk! Het Eldorado van het stemmen ligt onontgonnen voor U!
Zelfs Marc kan in en half-uurtje geen volledig klavecimbel stemmen, dus we stellen ons tevreden met het even nakijken welke noten het minst pijnlijk klinken. Gelukkig spelen we C.Wolff en geen Bach! Het subtiele spel van klankkleuren lijdt niet zo vreselijk onder de slechte stemming. Marc kan nu, zij het noodgedwongen, gebruik maken van zijn onvolprezen inside-klavecimbel technieken...
En dan begint het koncert... Er is veel publiek, veel meer dan we verwacht
hadden. De hedendaagse muziek kan tussen alle fanfares, rock, pop en jazz groepen
toch nog op veel belangstelling rekenen. De sfeer voelt goed aan, toch zijn
we wat gespannen. Zijn we eigenlijk niet te moe om dit te doen? Vanaf het eerste
stuk blijkt gelukkig dat we er helemaal in zijn. We hebben er echt zin in, en
het publiek ook.
Onze C.Wolff lukt schitterend, ik geniet echt van het subtiele samenspel en
de zeer geconcentreerde sfeer. Het publiek doet goed mee en is muisstil...Wat
een sterk stuk!
Daarna wordt de sfeer nog beter. Wij gaan op in onze taak als performers en het publiek reageert laaiend entoesiast als we onzelf overstijgen in Itchianagi. Het koncert komt tot een intens hoogtepunt met de stukken van Judy Dunaway voor ballons. Het publiek is niet meer te houden en wij ook niet. We doen een aantal dingen heel spontaan, die nog nooit tijdens repetities voorgevallen waren. Alles lukt wonderwel. Oef, wat een opluchting. Na het koncert zijn we uitgeput, maar zeer tevreden.
Ja, het doet toch wel even vreemd om op straat herkent te worden door onbekenden. Vele mensen wensen ons proficiat en bedanken ons voor het mooie koncert. "Avec plaisir" antwoorden wij dan. Nog nagenietend lopen we nog wat rond, op zoek naar wat ontspanning. De rock-bands dreunen, de jazz-bands swingen en de vele volksmuziekgroepen brengen vrolijk een stukje van hun kultuur naar voor. Ecclectisch? Zeker! Maar wel gezellig.
Na het avondeten besluiten we samen naar een van de grotere producties te gaan kijken. We kiezen voor een Frans koor en orkest, met Oost-Europese solisten en dirigent. Zij brengen oude muziek: Bach, Monteverdi en Purcell. Terwijl ik goedgeluimd rondkijk in de drukbezette koncertruimte valt mijn oog op iets wat mijn maag doet ineenkrimpen. Daar komt het klavecimbel juist aan! Uiteraard hetzelfde als wij hebben gebruikt, en het zou mij sterk verwonderen dat ze hier in 4 uur toch nog een stemmer zouden hebben gevonden. Mijn angsten blijken gegrond als de klaveciniste opkomt om, zoals wij enkele uren eerder, voor de eerste keer haar instrument te betokkelen. ook zij trekt een pijnlijk gezicht als het eerste akkoord weerklinkt en ietwat beteuterd wenkt ze de dirigent dichterbij. En zie...daar wordt het klavecimbel zwierig weer verwijderd. Er komt een grote koncertvleugel in de plaats. Hmm...een Brandenburgss Concerto op een vleugelpiano, wat zal dat worden?
Na de eerste paar maten kijken Marc en ik elkaar teleurgesteld aan. Wat een stijlloosheid! De piano is niet het storende element, de klaveciniste kan haar "toucher" nog vrij goed aanpassen, maar de klinische juistheid en ongeinteresseerde muzikale afstandelijkheid van zowel de dirigent als het ensemble is gewoon onaanvaardbaar. Bijna een eeuw na de eerste onderzoeken op het gebied van de retoriek en de expressie in de Barokmuziek zou zoiets toch niet meer mogelijk moeten zijn! Gepolijst, braaf en vervelend.
Joachim Brackx
| Karin DE FLEYT | biografische gegevens | persoonlijke webstek | |
| Marc MAES | biografische gegevens | persoonlijke webstek | |
| Joachim BRACKX | biografische gegevens | persoonlijke webstek | |
| Rudy LAREU | biografische gegevens | persoonlijke webstek |
last updated September 07, 1998 by Joachim Brackx