Koncertberichten

Zelfs aan een behoorlijk technisch-wetenschappelijk geörienteerde stichting zoals Logos zit een ritueel kantje. Drie jaar terug hielden we met <M&M> Sacred Robots een special rond de 'sakraliteit' die uitgaat van een artefakt als een muziekrobot, anno 2012 verruimen we dit begrip tot op ceremonieel-ritualistisch nivo. Met <M&M> Ritual gaan we immers op zoek naar verschillende manieren om een ritueel betekenis te geven. Het wordt een multimediale voorstelling die, met haar introduktie, program-matie, pauze en evaluering achteraf, eigenlijk al een ceremonie op zich is.

En we doen dat, omdat we beschikken over een 50-koppig komputergestuurd robotorkest, met tal van uiteenlopende mu-ziekjes van onze medewerkers. Maar we gaan onze vertrouw-de robots niet louter als jukebox aanwenden: ook de door ons ontwikkelde interaktieve technologie wordt voor een groot deel aan het werk gezet. Drie dansers zullen met hun li-chaamsbewegingen allerhande samples op de muziekrobots triggeren. De meeste rituelen gaan immers gepaard met een waarneembare fysieke handeling. Dat alles kunt u zien in Godfried-Willem Raes' nieuwste Namuda Study.

De dansers, performers en musici die meewerken aan deze voorstelling zijn: Dominica Eyckmans, Barbara Buchowiec, Moniek Darge, Sebastian Bradt, Xavier Verhelst, Helen White, Emilie De Vlam, Zam Martino Ebale en Kristof Lauwers. Artistieke leiding: Godfried-Willem Raes.

CEREMONIELE MUZIEK

Een ceremonie is een in bepaalde omstandigheden voorgeschreven en volgens vaste regels geordende plechtigheid. Die omstandigheden hebben altijd te maken met een of andere vorm van diskontinue overgang: de toestand voor de ceremonie is niet dezelfde als die erna. Het gaat bovendien steeds over toestandsveranderingen met een min of meer duurzaam karakter die bovendien een strikt sociaal en kollektief karakter dragen: de toestandsverandering moet worden erkend door de gemeenschap waarbinnen de ceremonie plaatsgrijpt. Het begrip ritueel is nauw verbonden met dat van de ceremonie, maar valt er geenszins mee samen. Men zou kunnen stellen dat elke ceremonie een reeks rituele handelingen omvat, zodat het rituele in het ceremoniele besloten ligt, maar dat ook heel wat rituele handelingen niet tot een ceremonie behoren. Het begrip ritueel is dus enerzijds ruimer (het komt vaker voor), en anderzijds ook beperkter (het slaat op de diverse handelingen) dan het begrip ceremonie. Een ritueel hoeft ook niet perse sociaal en kollektief te zijn: het dagelijks nuchter nuttigen van de eigen urine bij de Indische sikhs, het bidden van een gelovige, de biecht van een katoliek, het schenken van een ring, zijn geen ceremonies maar wel rituelen.

Doorheen alle kulturen hebben mensen steeds ceremonies bedacht om keerpunten in het bestaan of in de omgeving te omkleden. In onze multikulturele samenleving kennen we nog steeds heel wat traditionele ceremonies:
voor joden:
- de besnijdenis (kindermishandeling)
- Jom Kipoer (Grote Verzoendag)
voor islamieten: - de bedevaart naar Mekka
- het suikerfeest
- het slachten van een schaap (offerfeest)
In de Islam bestaat geen instrumentale ceremoniele muziek. De zangen, eerder recieten, zijn teksten uit de koran. Van de ortodokse Islam kan trouwens worden gezegd dat hij in hoge mate anti-muzikaal is.
voor aanhangers van de katolieke godsdienst:
- het doopsel
- de eerste communie (geen sakrament)
- het vormsel
- het huwelijk
- de priesterwijding
- het heilig oliesel
Hier vallen de ceremonies samen met de sakramenten en zijn ze verbonden met een strikte ritus (de mis). De muziek die erbij wordt gebruikt is grotendeels afkomstig uit de gregoriaanse missen, hoewel de laatste tijd allerhande banale liederen het repertoire zijn komen vervoegen.
voor atheisten, agnostici, humanisten:
- het lentefeest
Deze ceremonie is niet door alle humanisten aanvaard, en werd eigenlijk zowat bedacht als substituut voor het katolieke vormsel (de plechtige kommunie).
burgerlijke ceremonies:
- verwerving van een huis (beperkt tot het ontkurken van een fles champagne na de ondertekening van de notariele verwervings-akte)
- huwelijk
- karnaval
- pensionering
- promotie
- begrafenis of krematie

Hiervoor bestaat een in hoge mate gestandaardiseerd muzikaal repertoire, waarvan maar node kan worden afgeweken. Wellicht heeft hier de muziek het langst kunnen overleven, omdat er hier geen algemeen aanvaardbare mogelijkheden tot materialisering van de ceremonie aanwezig waren.
- verjaardagen:
De klassieke taart met uit te blazen kaarsjes, de obligate kadootjes en als enige muzikaal gestandaardiseerde omlijsting, het bekende Happy Birthday.
- ceremonies verbonden met specifieke maatschappelijke groepen:
- de studentendoop
Eigenlijk alleen nog in gebruik in universiteiten en hogescholen in 'achtergebleven' gebieden. De ceremonie maakt gebruik van de liederenschat uit de studentencodex.
- intrede
in een loge: Hiervoor zijn tot op de dag van vandaag nog steeds een hele resem ceremonies gangbaar. De geheimhouding heeft deze ceremonies voor een gewisse ondergang behoed.
- begraving of krematie:
Bij burgerlijke krematies wordt meestal, voor of/en na de gebruikelijke lijkrede, muziek gebruikt van Mozart. Het is interessant de keuzelijst voor de muziek in een krematorium te bestuderen.
- de eed van Hippocrates
- diplomauitreiking
- akademische opening

Ceremonies die zo goed als volledig verdwenen zijn uit onze westerse kultuur zijn bvb.:
- winter- en zomerzonnewende (solstice)
- de meiboom
- het overschrijden van de evenaar
- de verloving
- de naamgeving
- de aanvaarding (of afwijzing) van een kind na de geboorte

In funktie van de meeste van die ceremonies werd in het verleden een bijzondere muziek geschapen.

We kunnen makkelijk konstateren dat zowat alle ceremonies in onze maatschappij hun diepere inhoud hebben verloren en dat ze werden gereduceerd tot een louter materiele aangelegenheid van vermogenso-verdracht: kadootjes geven of krijgen, eten en drinken. De bestaande ceremonies werden hierdoor nagenoeg volledig gebanaliseerd en uitgehold. Men zou zich echter kunnen voorstellen nieuwe ceremonies en bijhorende rituelen te bedenken, rond overgangen in het leven van de mens die misschien wel inhoudelijk zouden kunnen funktioneren.

Enkele voorbeelden:
- de echtscheiding
- het ontslag
- de intrede in een bejaardentehuis
- de geboorte (het baren zelf)
- de dokter komt (genezingsceremonie)
- de eerste schooldag
- de suksesvolle beëindiging van een dieet
- de luchtdoop
- het omhakken van een grote boom / het planten ervan
- de abortus / afscheid van de vrucht
- de eerste menstruatie / zaadlozing (seksuele initiatie-ceremonie)
- het verkeersongeval (EHBO-ceremonie)
- verwerving van een nieuw huisdier
- de adoptie
- de verhuizing
- het konkubinaat
- het eerste shot (drugs) / eerste trip
- de deliberatie
- de opheffing van de monarchie (annex onthoofding van de koning)
- de ontdoping (uittrede uit een kerk)
- de nieuwe auto

Om tot een ceremonie te kunnen komen rond een dergelijke overgang, dienen we in de eerste plaats een plechtigheid te omschrijven in haar verloop en omstandigheden. Zonder vaste regels kan er immers geen sprake zijn van een ceremonie. Aangezien we hier aansturen op 'nieuwe' ceremonies kunnen we geen beroep doen op een door iedereen gekend verloop en regelsysteem. Aangezien echter de ceremonie een kollektief en sociaal gebeuren dient te zijn, ligt het nogal voor de hand gebruik te maken van een ceremoniemeester: iemand die instaat voor de naleving van de regels en het verloop van de ceremonie zoals voorgeschreven. Godfried-Willem Raes

7 Blazersrobots spelen een toontje hoger

Lokatie: MUHKA
Leuvenstraat 32
2000 Antwerpen


TIME CANVAS van Champ d’Action ism. MUHKA (Museum voor Hedendaagse Kunst Antwerpen) is een uniek platform waar onderzocht wordt welke de maatschappelijke betekenis is van muziek, wat haar relatie is tot andere kunstvormen en hoe dit best gekommuniceerd wordt naar een publiek dat geïnteresseerd is in hedendaagse kunst in de brede zin van het woord. Time Canvas 2012 volgt het dubbelspoor van instrumen-tale virtuositeit en kreatieve vernietiging.

De suksesformule van TIME CANVAS is inmiddels aan zijn 9de jaargang toe en doet dit jaar een beroep op ons toch wel spektakulaire <M&M> robotorkest. Op verzoek van kurator Serge Verstockt zal onze 7-koppige geautomatiseerde blazerssektie een optreden verzorgen in het MUHKA. U krijgt kreaties te horen van werk van Kristof Lauwers, Sebastian Bradt en Godfried-Willem Raes (een kompositie-opdracht van Champ d'Action, die zal worden uitgevoerd door Thomas Moore).

Voor meer info en updates over TIME CANVAS 2012 kan u terecht op www.champdaction.be.

Op zaterdag 15 september moet u zeker eens langskomen op de Kouter in Gent voor de jaarlijkse Kultuurmarkt. Naar goede gewoonte is onze Stichting er als een vaste waarde op vertegenwoordigd. U kunt er info krijgen over onze werking en vizie, in real time een muziekrobot met uw lichaamsbewe-gingen bespelen of Moniek Darge's nieuwste muziekdozen aanschouwen, alsook de ludieke short stories die ze u gelijk in het oor fluistert. U kunt ons doorlopend een bezoek brengen tussen 11 en 18u.